Làng quê, sông nước Hội An bây giờ đã đổi thay, phản ánh rõ nét chất lượng cuộc sống của người dân đã được nâng cao đáng kể. Nhưng vẫn còn tiềm ẩn đâu đó những quan ngại, âu lo trước xu hướng “đô thị hóa”…
Nhiều năm qua, những vùng quê Hội An đã được quan tâm đầu tư đúng mức, đời sống nhân dân được cải thiện đáng kể, cơ sở hạ tầng phục vụ dân sinh và kinh tế được xây dựng nhiều hơn, quy chuẩn cao hơn. Hầu như toàn bộ các trục đường giao thông, các tuyến kênh mương nội đồng đã được thảm nhựa và kiên cố hoá. Hệ thống ống cấp nước sinh hoạt được lắp đặt, cơ bản đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của nhân dân ở các vùng xa xôi như Cẩm Thanh, Cẩm Kim, Cẩm Châu, Cửa Đại. Các tuyến kè bảo vệ bờ sông Thu Bồn đã được xây dựng, nâng cấp đảm bảo ổn định đời sống cho dân cư dọc bờ sông và tạo điều kiện phát triển kinh tế xã hội. Vẫn thấp thoáng ẩn hiện bên những hàng phi lao, vườn cau, rặng dừa xanh tươi là bóng cây đa, bến nước, mái đình và những lễ hội cầu ngư, cầu bông, giỗ tổ nghề mộc, tế tổ nghề gốm… vẫn được những người dân quê tổ chức hằng năm.
*Đa dạng cảnh quan:
Hiếm có nơi nào như Hội An, vừa có đô thị gồm khu phố cổ và các khu đô thị mới lại vừa cận kề vùng sông nước, biển, đảo. Phần lớn diện tích tự nhiên của Hội An được bao bọc bởi hệ thống sông lớn nhỏ, mương lạch chằng chịt và bị chia cắt bởi những bãi, nổng, trảng, dốc, cồn cát; những bàu, đầm, hói, vũng, ao…và hệ rừng dừa nước ngập mặn. Thạc sĩ văn hóa Nguyễn Chí Trung nói: “Trên cơ sở đó đã tạo cho Hội An sự đa dạng về phát triển kinh tế và cũng dẫn đến sự đa dạng về các loại hình văn hóa, sinh hoạt tôn giáo, tín ngưỡng ở vùng cửa sông ven biển đặc thù này. Cùng với quá trình bảo tồn phát triển, hiện nay những giá trị văn hóa đó, cảnh quan sông nước vẫn còn khá nguyên vẹn mà như các nhà du lịch học cho rằng hiếm ở đâu như ở Hội An với một không gian không rộng (khoảng 60 cây số vuông) mà có đầy đủ các yếu tố du lịch sinh thái, văn hóa”
Với sự đa dạng về tài nguyên nhân văn và tài nguyên sinh thái, vùng sông nước, làng quê Hội An rất giàu tiềm năng du lịch, tạo điều kiện thuận lợi để cải thiện sinh kế cho cộng đồng dân cư. Không ở đâu mà dọc theo con nước từ thượng nguồn đổ về lại có nhiều tên đất, tên làng nổi tiếng như vậy. Một làng gốm Thanh Hà với những con người biết gọi hồn, chắp cánh cho đất. Một làng mộc Kim Bồng với những nghệ nhân biết hóa thân trong từng đường chạm trỗ, thể hiện tài hoa sáng tạo. Bỏ quá khu phố cổ-di sản văn hóa thế giới một chút thì có làng ẩm thực dân dã – hến trộn, bánh tráng đập và bắp nấu – Cẩm Nam. Rời xa khu di sản phố cổ náo nhiệt, lung linh đèn lồng rực sắc là đến các làng quê sinh thái đầy sắc màu thiên nhiên, bình yên, hoang dã của Thanh Nam (Cẩm Châu), Vạn Lăng (Cẩm Thanh), làng cá Cửa Đại…
Cảnh quan sông nước, cồn bàu Hội An là nơi lý thú để du khách trong cũng như ngoài nước khám phá, trải nghiệm đời sống chân quê, dân dã. Du khách có dịp cảm nhận đầy đủ vẻ đẹp hiếm có của vùng đất và con người vùng “cửa sông – ven biển” Cửa Đại, tận hưởng những làn gió mát lành phả lên từ mặt sông mang theo vị lợ lợ của vùng nước ngập mặn, rồi phóng tầm mắt ngắm nhìn những làng quê êm ả, rợp bóng cây xanh với những bến bờ luôn rộn rã tiếng nói cười. Những vị khách đa cảm, hay hoài niệm dễ bắt gặp dọc theo con nước ven sông ký ức của một thời thơ trẻ với cảnh các mẹ, các chị và lũ trẻ ra sông giặt giũ, tắm táp, nghịch nước buổi trưa hè… Dừng lại một bến bờ nào đó, du khách có thể thả câu, quăng lưới, bủa rập tìm ít cá, tôm… làm mồi chuẩn bị cho bữa nhậu trên sóng nước bập bềnh…
*Nguy cơ biến dạng:
Kết quả nghiên cứu của Ban quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm thời gian qua cho biết, hệ sinh thái vùng ngập mặn Cửa Đại – Hội An đã và đang thu hút sự quan tâm đặc biệt của các du khách đến từ nhiều quốc gia trên thế giới, nhất là các nhà nghiên cứu sinh vật, môi trường và thiên nhiên bởi tính đa dạng và hiếm lạ sinh học. Thế nhưng tiếc rằng, mức độ khám phá, quảng bá chưa thật nhiều như mong muốn để kết hợp phục vụ tham quan du lịch. Bên cạnh đó, đáng quan ngại hơn là trước cơn lốc “đô thị hóa”, cảnh quan làng quê, sông nước Hội An đang dần bị biến dạng. Nếu không kịp thời ngăn ngừa, chấn chỉnh thì vẻ đẹp truyền thống đặc trưng của những vùng sinh thái này có nguy cơ biến mất… Ông Nguyễn Văn Sơn – Chủ tịch UBND thành phố cho biết, công tác quản lý đất đai, xây dựng ở một số địa phương chưa tốt. Tình trạng lấn chiếm đất, xây dựng trái phép vẫn còn xảy ra. Dọc 2 bên đường dẫn cầu Cửa Đại đất bị lấn chiếm để làm hồ tôm, khu đô thị Thanh Hà đã được đền bù rồi bây giờ vẫn bị lấn chiếm trồng cây rất nhiều”, ông Sơn nói.
Kiến trúc, xây dựng ở các vùng quê dường như chưa được quy hoạch chặt chẽ, thiếu định hướng đồng bộ. Những ngôi nhà kiểu truyền thống, thuần Việt bên những hàng cau xanh, rặng dừa nước hay luỹ tre làng ở các vùng quê dần dần bị thay bằng những ngôi nhà bê tông cao tầng với đủ loại kiến trúc xa lạ với không gian làng quê truyền thống. Rồi do quản lý lơi lỏng, ở các địa phương vùng “cửa sông ven biển” nên đã xảy ra khá nhiều trường hợp vi phạm luật đất đai với các hành vi: cơi nới lấn chiếm đất công, san lấp ao hồ làm nhà ở và cơ sở kinh doanh trái phép, làm sông ngòi bị bồi cạn, lệch dòng chảy, ô nhiễm môi trường… để lại hậu quả nan giải. Một chút hoài niệm, còn có cảm giác tiếc nuối khi ở các làng quê ngày càng ít đi những hàng rào bằng dậu mồng tơi, bằng cây dâm bụt, cây chè tàu… Nên giữ cho dáng quê mãi xanh tươi, sạch đẹp trước những vận hội phát triển mới thời hội nhập.
ĐỖ HUẤN
