Qua 10 năm, kể từ khi được công nhận là Khu DTSQ thế giới, bức tranh du lịch của Cù Lao Chàm ngày càng tươi sáng hơn với những chỉ số lạc quan và còn triển vọng. Gắn kết phát huy được giá trị sinh thái và văn hóa, du lịch Cù Lao Chàm sẽ càng phát triển và hấp dẫn du khách.
Đường giao thông trên đảo Cù Lao Chàm- Ảnh: Đỗ Huấn
Với giá trị tài nguyên sinh thái và nhân văn quý hiếm, Cù Lao Chàm – Hội An đang là điểm đến hấp dẫn du khách trong và ngoài nước. Sự phát triển của du lịch Cù Lao Chàm đã góp phần làm thay đổi diện mạo vùng biển, đảo vốn là địa phương thường xuyên gặp khó khăn và luôn cần sự hỗ trợ lớn của thành phố từ hơn 10 năm trước. Cơ cấu kinh tế xã hội chuyển dịch sinh động, tạo việc làm, mang lại cơ hội, sinh kế mới cho cộng đồng, tăng thu nhập cho người dân, góp phần xóa đói giảm nghèo hiệu quả. Ngành DL-DV-TM trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, giữ vai trò chủ đạo của nền kinh tế xã đảo với tổng giá trị sản xuất của toàn ngành năm 2018 đạt hơn 56 tỷ 780 triệu đồng. Tổng giá trị sản xuất toàn xã (theo số liệu điều tra mới nhất) đạt 84 tỷ 44 triệu đồng; thu nhập bình quân đầu người đạt hơn 42 triệu đồng/người, tăng 13,42% so với năm 2017, trong đó thu nhập bình quân đầu người ở thôn Bãi Hương đạt 49,1 triệu đồng/người (tăng hơn 15% so với các thôn khác). Đến nay, xã đảo Tân Hiệp đã xóa hết hộ nghèo, tỷ lệ hộ khá tăng lên đáng kể…
Nghị quyết của Thành ủy và HĐND thành phố đã xác định, phát triển bền vững Cù Lao Chàm với thế mạnh du lịch nhưng trên cơ sở bảo tồn và phát huy giá trị của Khu dự trữ sinh quyển thế giới. Là Khu DTSQ hội tụ nhiều giá trị tiêu biểu mang tính toàn cầu, Cù Lao Chàm chứa đựng nguồn tài nguyên thiên nhiên và nhân văn đa dạng, phong phú bao gồm địa lý – cảnh quan, hệ sinh thái, tính đa dạng sinh học, các giá trị văn hóa, văn học dân gian, nghệ thuật kiến trúc, nếp sống cộng đồng cư dân… Do vậy để đẩy mạnh phát triển du lịch một cách hiệu quả và bền vững cho Cù Lao Chàm, nhất thiết phải thực hiện tổng hòa các giải pháp mang tính khoa học và gắn liền với thực tiễn tình hình. Thạc sĩ Lê Ngọc Thảo – Thư ký Ban quản lý Khu DTSQ Cù Lao Chàm – Hội An cho rằng: “Chúng ta phải phát triển dựa trên nền tảng bảo tồn. Bảo tồn ở đây thì chúng tôi đã xác định được là vừa cả giá trị tài nguyên thiên nhiên và tài nguyên nhân văn. Với quan điểm đó chúng ta sẽ bám vào 7 tiêu chí mà UNESCO đã công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới. Toàn bộ hoạt động, những sự tương tác và phối hợp trong công tác quản lý nhà nước và chỉ đạo của nhà nước đối với xã hội phải theo 7 tiêu chí này và được thể hiện theo cách tiếp cận là từ lưu vực sông, tức là từ phía tây sang phía đông và chịu tác động của các dòng hải lưu ven bờ. Hay nói cách khác là chúng ta phải quản lý tổng hợp khu vực này”.
Điểm dừng chân của du khách ở Bãi Hương – Cù Lao Chàm– Ảnh: Đỗ Huấn
Những năm gần đây, sự ô nhiễm từ đất liền, vùng chuyển tiếp của Khu DTSQ đã và đang trở thành những thách thức không nhỏ đối với công tác bảo vệ môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học – vốn là những tiềm năng thu hút khách du lịch cho sự phát triển bền vững. Thách thức lớn hơn nữa là làm thế nào để hoạt động du lịch Cù Lao Chàm không gây ảnh hưởng xấu đến các giá trị văn hóa lịch sử, cảnh quan môi trường, tài nguyên thiên nhiên – vốn là hấp lực lớn của du lịch địa phương. Vì vậy, cần nhận thức rõ phát triển du lịch bền vững không bao giờ tách rời với việc bảo vệ môi trường – một vấn đề mang tính toàn cầu hiện nay. Trong những năm qua, cán bộ và nhân dân Cù Lao Chàm được sự hỗ trợ của lãnh đạo các cấp, các ngành của thành phố đã có nhiều nỗ lực, đạt một số kết quả khả quan trên lĩnh vực môi trường. Chương trình giảm thiểu sử dụng túi nilon, phân loại rác thải tại nguồn, xây bãi chôn lấp rác hợp vệ sinh… được triển khai sâu rộng trong cộng đồng, nâng cao nhận thức hành động của nhân dân, tác động tích cực đến du khách. Tuy vậy, chất lượng nguồn nước ven biển, nước ngầm, nước suối, nước phục vụ sinh hoạt… qua khảo sát phân tích cho thấy còn nhiều quan ngại, đáng lo.
Chưa hết, với nguồn tài nguyên nhân văn vô cùng phong phú và nhiều giá trị, du lịch Cù Lao Chàm cũng cần gắn kết phát huy các yếu tố văn hóa (cả vật thể và phi vật thể), kết hợp chặt chẽ giữa sinh thái và văn hóa. Để phát huy đúng mức và hiệu quả, cần bổ sung thêm một số di tích LS-VH vào tuyến tham quan Cù Lao Chàm, bảo tồn tu bổ một số nhà cổ điển hình, phục hồi một số thủy hệ thiên nhiên, đầu tư bảo tồn một số dạng sinh thái – cảnh quan truyền thống, phát huy các nghề truyền thống trên đảo, đưa các lễ lệ định kỳ vào chương trình lễ hội hằng năm phục vụ đời sống tâm linh và phát triển du lịch, xây dựng các chương trình diễn xướng dân gian… “Phát triển du lịch Cù Lao Chàm là du lịch sinh thái biển đảo có chất lượng cao gắn với các dịch vụ cao cấp, phát triển hiện đại nhưng phải bảo đảm bảo tồn nghiêm ngặt môi trường sinh thái và tài nguyên biển rừng, giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa kinh tế và quốc phòng, giữa vấn đề nâng cao dân trí, tạo nguồn nhân lực với gìn giữ tài sản văn hóa nhân văn của cư dân bản địa, giữa hải đảo với đất liền”, Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Văn Dũng nói.
Phát triển bền vững du lịch tại Khu DTSQ thế giới Cù Lao Chàm là chiến lược lâu dài, cần có bước đi thích hợp, vững chắc. Trong đó cần đặc biệt chú trọng phát huy, khai thác hợp lý, hiệu quả các giá trị tài nguyên sinh thái và văn hóa.
Đỗ Huấn