Những năm qua, ngành kinh tế du lịch – dịch vụ của xã đảo Tân Hiệp có sự phát triển mạnh mẽ, chiếm tỷ trọng hơn 70% trong cơ cấu kinh tế toàn xã. Đến nay, Cù Lao Chàm đã thực sự trở thành điểm đến du lịch nổi tiếng, có sức hấp dẫn lớn đối với du khách trong và ngoài nước. Năm 2015, tổng lượt khách đến tham quan Cù Lao Chàm đạt gần 401 ngàn lượt, tăng gấp 5 lần so với năm 2011, tốc độ tăng bình quân hằng năm hơn 50%. Doanh thu bán vé tham quan đạt 12,12 tỷ đồng, tăng gấp 9,7 lần so với năm 2011.
Du lịch phát triển đã mở ra nhiều cơ hội việc làm và thu nhập cho người dân, thu nhập bình quân đầu người tăng 66,67%/năm. Chuyển dịch lao động từ các ngành nông – lâm – ngư nghiệp sang du lịch – dịch vụ và thương mại tăng dần hằng năm. Các loại hình dịch vụ du lịch cũng vì vậy phát triển nhanh và ngày càng đa dạng như: vận chuyển – lữ hành, ăn uống, giải khát, lưu trú, hàng lưu niệm… Một số sản phẩm, hàng hóa từ nghề nông – ngư nghiệp có điều kiện tiêu thụ tốt nhờ xuất khẩu tại chỗ và phục vụ du khách. Một số nghề truyền thống lâu đời có cơ hội phục hồi. Các sản phẩm du lịch mới, đặc trưng gắn với thế mạnh biển, đảo được khai thác để phục vụ du khách.
Du khách tham quan, tìm hiểu Trung tâm truyền thông bảo tồn biển Cù Lao Chàm- Ảnh: Đỗ Huấn
Du lịch Cù Lao Chàm phát triển nhanh nhưng chất lượng chưa đảm bảo, đã tạo áp lực lớn cho việc bảo tồn đa dạng sinh học của Khu dự trữ sinh quyển thế giới, gây ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của xã đảo. Lãnh đạo thành phố đã nhận thấy điều đó và bước đầu có những biện pháp chấn chỉnh. Ông Nguyễn Văn Sơn – Phó Chủ tịch UBND thành phố cho biết: “Với quy mô hòn đảo không lớn và còn hoang sơ như thế này, nếu lượng khách ra quá đông sẽ phá vỡ cảnh quan môi trường sinh thái. Chính vì vậy trong thời gian gần đây, thành phố đã có nhiều giải pháp để đảm bảo Cù Lao Chàm vẫn phát triển nhưng không quá nóng bằng nhiều chính sách. Ví dụ hiện nay chúng tôi đang hạn chế lượng khách ra Cù Lao Chàm, mỗi ngày không quá 3000 người thông qua việc hạn chế thêm phương tiện”.
Thực tế, hiện nay cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch trên đảo còn thiếu thốn, thiếu đồng bộ. Toàn xã hiện có 456 cơ sở kinh doanh với tổng số 690 lao động. Khu vực chợ trung tâm tại Bãi Làng có diện tích khoảng 295 m2 với 26 hộ kinh doanh. Trên lĩnh vực dịch vụ ăn uống, toàn xã có 84 nhà hàng với sức chứa khoảng 2950 khách. Lĩnh vực lưu trú có 29 cơ sở với 84 phòng, 29 cơ sở kinh doanh hàng lưu niệm, hải sản và 17 chiếc thuyền gỗ làm dịch vụ vận chuyển khách. Cả đảo chỉ có một khu trung tâm đón tiếp tại bến du lịch Cù Lao Chàm, 8 khu vệ sinh công cộng đạt chuẩn và 5 điểm dừng chân cho du khách. Mạng lưới cơ sở thương mại – dịch vụ này chưa đáp ứng được nhu cầu khi lượng khách ra đảo đông. Giao thông đối ngoại của xã chủ yếu là giao thông đường thủy, hiện có 3 cầu cập phục vụ đi lại, vận chuyển hàng hóa và du lịch. Trong đó cầu cập Cù Lao Chàm đã quá tải, không đủ sức chứa trong những mùa du lịch cao điểm, cầu cập quốc phòng đang xuống cấp, không đảm bảo trung chuyển. Hệ thống cấp nước sinh hoạt chủ yếu sử dụng từ hồ chứa nước bãi Bìm (khoảng 2 ha). Tuy cơ bản đáp ứng nhu cầu sinh hoạt nhưng vào mùa khô (mùa du lịch chính), nguồn nước thường thiếu hụt trầm trọng nên người dân và các hộ kinh doanh tự đóng giếng, khai thác mạch nước ngầm để sử dụng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng về lâu dài. Hệ thống các ống dẫn nước đi nổi trên mặt đất đang xuống cấp, hư hỏng gây thất thoát lớn nguồn nước. Đa số nước thải từ các hộ gia đình chưa được xử lý bằng bể tự hoại và thải trực tiếp ra hệ thống mương, cống chung nên thường gây ô nhiễm…
Chú trọng chất lượng du khách tham quan đảo- Ảnh: Đỗ Huấn
Nằm trong quy hoạch tổng thể chuỗi kinh tế biển đảo, du lịch biển đảo của miền Trung và tỉnh Quảng Nam, Cù Lao Chàm trong những năm tới còn có thời cơ và những điều kiện thuận lợi để phát triển mạnh hơn nữa. Bên cạnh đó, xã đảo Tân Hiệp cũng được Chính Phủ ưu tiên quy hoạch thành khu du lịch quốc gia nên dự báo quy mô dân số và khách du lịch tiếp tục tăng. Theo mục tiêu của thành phố, khách tham quan tăng bình quân hằng năm khoảng 5%, đến năm 2020 thu hút khoảng 511 lượt khách và đến năm 2025 vào khoảng 650 ngàn lượt khách. Phấn đấu tăng doanh thu bán vé tham quan vào năm 2020 đạt khoảng 36 tỷ đồng và đến năm 2025 đạt 62 tỷ đồng. Ông Kiều Cư – Bí thư Thành ủy cho rằng, chất lượng khách du lịch đến đảo cũng là vấn đề cần lưu ý. “Đối với Cù Lao Chàm chúng ta phải nghĩ đến ý tưởng là phải chọn khách, nâng chất lượng của khách, không phải khách nào cũng được. Không tính đến chất lượng của khách thì thu nhập đã thấp lại phải lo công tác vệ sinh môi trường, thu dọn rác thải”, ông Cư nói.
Định hướng của thành phố là phát triển ngành dịch vụ du lịch có chất lượng cao, chú trọng tăng lượng khách lưu trú qua đêm, giảm khách đi về trong ngày và xây dựng quy định quản lý lượng khách tham quan đảo Cù Lao Chàm hợp lý. Phó Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Văn Sơn cho biết thêm: “Sắp tới đây, HĐND thành phố sẽ có nghị quyết chuyên đề về phát triển du lịch bền vững cho Cù Lao Chàm, phấn đấu đến năm 2020 Cù Lao Chàm trở thành 1 trong 8 khu du lịch chuyên đề theo quyết định của Thủ tướng Chính Phủ. Để thực hiện điều đó, trong những năm tới thành phố sẽ tiếp tục đầu tư cho Cù Lao Chàm, thứ nhất là hoàn chỉnh quy hoạch phát triển KTXH, thứ hai là tập trung đầu tư hoàn thiện về cơ sở hạ tầng du lịch và đặc biệt là các cơ sở dịch vụ để phục vụ du khách như nước sạch, hệ thống xử lý vệ sinh môi trường…”
Du lịch – dịch vụ thương mại đã và đang trở thành ngành kinh tế hàng đầu, giữ vai trò chủ đạo và chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu kinh tế của xã đảo Tân Hiệp. Chỉ có chú trong nâng cao chất lượng mới có thể phát triển du lịch bền vững và bảo tồn được sự đa dạng sinh học trên rừng, dưới biển của vùng lõi Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm – Hội An.
Đỗ Huấn