Hội An là một trong 7 thành phố được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch lựa chọn để thực hiện “Đề án phát triển Mạng lưới thành phố sáng tạo nằm trong hệ thống thành phố sáng tạo UNESCO”. Chính vì thế, UBND thành phố Hội An đã tổ chức buổi tham vấn lấy ý kiến của đại diện các Hiệp hội, Hợp tác xã, Câu lạc bộ, doanh nghiệp, nhà nghiên cứu và các nghệ nhân, nghệ sỹ đóng góp cho việc hoàn thiện hồ sơ “Hội An – Thành phố sáng tạo”, đề cử tham gia mạng lưới thành phố sáng tạo của UNESCO.
Nhiều ý kiến cho rằng, việc lựa chọn 2 lĩnh vực thủ công mỹ nghệ và nghệ thuật dân gian để xây dựng hồ sơ đề cử thành phố Hội An tham gia mạng lưới thành phố sáng tạo toàn cầu của UNESCO là phù hợp. Tuy nhiên, khi xây dựng hồ sơ cần bổ sung Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm – Hội An vì có sự kết nối giữa di sản thiên nhiên với di sản văn hóa.
Thạc sĩ Nguyễn Chí Trung – Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử TP. Hội An, nói:
“Theo nghiên cứu thì trên thế giới không có một mô hình nào để cho Hội An có thể học để bảo tồn di sản sống như Hội An. Vì một khu phố cổ mà người dân đang sống cuộc sống đời thường, sinh hoạt ở đó. Trong Khu sinh quyển cũng vậy, con người vẫn săn bắt, đánh cá, tất cả sinh hoạt vẫn diễn ra như vậy. Vừa sống vừa bảo tồn được di sản văn nhóa và thiên nhiên thì đó là một sự sáng tạo rất lớn của các thế hệ người dân Hội An và lãnh đạo Hội An”.
Còn nghệ sĩ Chinh Ba thì nói: “Hồ sơ xây dựng cần có sự định tính về tiềm năng cạnh tranh của Hội An trong khu vực miền Trung; tỷ lệ diện tích không gian công cộng, không gian sáng tạo; tính đa dạng và mức độ hội nhập của nghề thủ công mỹ nghệ và nghệ thuật dân gian. Thêm vào đó, cần phải căn cứ vào các tiêu chí của Đề án công nghiệp văn hóa, sáng tạo Việt Nam đến năm 2030 và 17 tiêu chí phát triển bền vững của UNESCO…”.
Hội An phải đầu tư nhiều hơn vào con người – yếu tố then chốt trong các ngành công nghiệp sáng tạo và các thành phố sáng tạo. Thành phố cũng cần thúc đẩy khởi xướng các dự án sáng tạo với cộng đồng doanh nghiệp để hỗ trợ sức sống văn hóa bao gồm mở rộng và thúc đẩy các không gian sáng tạo của phố như không gian công cộng, không gian làm việc và studio, không gian bán lẻ sáng tạo, không gian sống – làm việc tại nhà cho những người thực hành sáng tạo…
Họa sĩ Nguyễn Quốc Dân – Chủ không gian sáng tạo “Hẻm tái sinh” chia sẻ: “Hội An có rất nhiều loại hình nghệ thuật cả dân gian và đương đại, Dân hy vọng rằng sự tương tác, tương tác dân gian hay tương tác nghệ thuật sẽ lan tỏa hơn nữa để mọi người hiểu là khi đến Hội An, chúng ta không chỉ nhìn ngắm không thôi mà phải tương tác với các mô hình, các không gian khác nhau để cùng chơi. Như vậy, giá trị nghệ thuật sẽ lan tỏa trực tiếp”.
Việc tham gia mạng lưới thành phố sáng tạo toàn cầu UNESCO là quá trình Hội An thể hiện cam kết phát triển bền vững trên nền tảng tài nguyên bản địa. Tất cả các hoạt động liên quan đến thủ công mỹ nghệ và nghệ thuật dân gian đều phải có tính tương tác, nếu tách rời khỏi cộng đồng thì tài nguyên, di sản văn hóa ở Hội An sẽ bị đứt gãy…
Ông Nguyễn Văn Lanh – Phó Chủ tịch UBND TP. Hội An, nói: “Thật ra đây là lĩnh vực mà Hội An có ưu trội và rất nhiều tiềm năng và thể hiện mối quan hệ tương hỗ, đa chiều với các giá trị di sản khác, không riêng lĩnh vực nào mà nó có tính liên kết. Cho nên, trước hết phải nhận diện để hoàn chỉnh bộ hồ sơ theo các tiêu chí của UNESCO yêu cầu, trong đó rất nhiều nội dung mà quan trọng nhất là phải làm rõ tính đặc thù của Hội An. Mạch nguồn của chúng ta khác với các thành phố khác, dòng chảy từ thành phố di sản đến thành phố sáng tạo, kế thừa những sáng tạo của tiền nhân để tiếp tục sáng tạo với cốt lõi là vốn văn hóa, xã hội, con người, gắn liền với phát huy tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường để hướng đến tăng trưởng đa chiều. Muốn như vậy phải nâng cao những giá trị sáng tạo và chúng ta chọn 2 lĩnh vực này. Mục đích thứ 2 là hướng đến mục tiêu đem lại lợi ích cho cộng đồng là trên hết”.
Thực tế, Hội An có nhiều lợi thế, cơ hội tham gia “Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO” bởi đây là thành phố có quy mô không lớn nhưng luôn mang tính quốc tế trong quá khứ lẫn hiện tại. Di sản văn hóa Hội An do tiền nhân sáng tạo trong lịch sử đã vượt qua sự tác động khắc nghiệt của môi trường tự nhiên, xã hội, sự tàn phá của chiến tranh, đến nay vẫn được các thế hệ con người Hội An trân trọng, giữ gìn, bảo tồn và phát huy.
Tham gia vào mạng lưới này, các thành phố thành viên cam kết chia sẻ những kinh nghiệm tốt nhất, đổi mới sáng tạo và xây dựng ý thức gắn liền với trách nhiệm, tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ, phát triển hợp tác với khu vực công và tư cũng như tổ chức xã hội nghề nghiệp nhằm tăng cường sáng tạo, sản xuất, phân phối, truyền bá về các hoạt động, hàng hóa, dịch vụ văn hóa.
Cùng với đó là phát triển các không gian sáng tạo và đổi mới, mở rộng cơ hội cho những người sáng tạo, chuyên gia trong lĩnh vực văn hóa; nâng cao việc tiếp cận, tham gia vào đời sống văn hóa, đặc biệt đối với các nhóm, cá nhân yếu thế, dễ bị tổn thương; lồng ghép văn hóa và sáng tạo vào các kế hoạch phát triển bền vững./.
QUỐC HẢI