Nằm ở vùng cửa sông ven biển, Hội An đã và đang chịu nhiều tác động tiêu cực của sự biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp. Nhưng không chủ quan và biết dựa vào điều kiện tự nhiên, Hội An đã có nhiều biện pháp ứng phó thích hợp để bảo vệ di sản và phát triển kinh tế.
Theo báo cáo “Đánh giá tác động của Biến đổi khí hậu ở tỉnh Quảng Nam” của Viện Địa lý thì tại tỉnh Quảng Nam nói chung và Hội An nói riêng, nhiệt độ trung bình tăng khoảng 0,5OC trong 50 năm qua, trong đó nhiệt độ trung bình vào mùa đông tăng đáng kể hơn so với nhiệt độ trung bình vào mùa hè và nhiệt độ tăng nhiều nhất vào mùa thu. Như vậy có thể thấy sự biến thiên nhiệt độ tập trung chủ yếu trong những năm gần đây khi hiện tượng trái đất đang nóng lên được thể hiện một cách rõ nét.
Các kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, nhiệt độ tăng kèm theo đó là thời gian hạn hán kéo dài và mức độ hạn hán được gia tăng. Lượng mưa tăng lên và thời gian mưa rút ngắn, mưa thường tập trung vào mùa mưa và giảm rõ rệt vào mùa khô đã làm hạn hán trở nên trầm trọng hơn và tăng nguy cơ xuất hiện lũ lụt. Số liệu báo cáo về biến đổi khí hậu ở Hội An – Quảng Nam cho biết, nhiệt độ trung bình tăng 2,8OC, lượng mưa trung bình tăng từ 7 – 8% và mực nước biển dâng 75 cm vào năm 2100.
Về tình hình trong những năm qua, ông Nguyễn Văn Dũng – Chủ tịch UBND thành phố cho biết: “Là địa phương nằm ở hạ lưu sông Thu Bồn, có cửa sông đổ ra biển nên hàng năm Hội An thường xuyên phải đối mặt với nhiều nguy cơ, hiểm hoạ bất thường do thời tiết gây ra. Theo thống kê cho thấy, mỗi năm Hội An phải gánh chịu từ 1 – 3 cơn lụt với cấp độ ngày càng cao, từ 1-2 cơn bão. Đặc biệt trong thời gian gần đây, các hiện tượng bất thường về thời tiết như mưa lớn, lốc tố, hạn hán xảy ra thường xuyên và chiều hướng diễn biến phức tạp hơn. Các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lũ cũng gia tăng cả về tần suất và cường độ”.
Kè bảo vệ phố cổ góp phần giảm nhẹ tác động biến đổi khí hậu đến đời sống sinh hoạt của nhân dân- Ảnh: Đỗ Huấn
Thực tế hiện nay, Hội An là một trong những nơi có nhiều điểm sạt lở đặc biệt nghiêm trọng dọc các bờ sông, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của nhân dân và nguy cơ mất đất sản xuất, phá hỏng các công trình dân sinh khác. Ngoài các nguyên do về sự biến đổi khí hậu, tình trạng sạt lở diễn biến phức tạp còn xuất phát từ nạn khai thác cát, sỏi trái phép trên các sông làm biến đổi dòng chảy. Bờ biển Cửa Đại đã bị xâm thực nặng nề đến mức “báo động đỏ”, là điểm sạt lở “nóng” nhất của vùng biển miền Trung. Nhiều cuộc hội thảo, tọa đàm mang tầm quốc gia, quốc tế với sự tham gia của các chuyên gia, các nhà nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước đã được tổ chức nhằm tìm giải pháp, hướng khắc phục giúp Hội An và Quảng Nam phát triển bền vững nhưng dường như vẫn chưa tìm ra phương án khả thi. Nguồn tài nguyên du lịch vô cùng to lớn này ngày càng mất mát khó lòng cứu vãn.
Không chủ quan trước những diễn biến khó lường do biến đổi khí hậu gây ra, những năm qua chính quyền và nhân dân thành phố đã triển khai nhiều chương trình, tổ chức nhiều hoạt động ứng phó để bảo vệ di sản, giữ vững ổn định để xây dựng và phát triển quê hương. Khu phố cổ được chú trọng hàng đầu. Mỗi năm, chính quyền và nhân dân đầu tư hàng chục tỷ đồng để tu bổ, tôn tạo, chống xuống cấp di tích, chằng chống, gia cố, chặt tỉa cây cối, phát dọn cảnh quan để hạn chế những tác động bất lợi của các yếu tố tự nhiên… Tính trong 17 năm kể từ ngày khu phố cổ được công nhận là Di sản văn hóa thế giới, đã có gần 500 lượt di tích được đầu tư tu bổ với kinh phí hơn 200 tỷ đồng. Dự án kè bảo vệ khu đô thị cổ Hội An từ Chùa Cầu đến cầu Cẩm Nam với tổng mức đầu tư hơn 150 tỷ đồng được triển khai thi công, gồm các hạng mục: kè bờ sông dài 800m, nạo vét lòng sông, tạo cảnh quan môi trường… đã góp phần giảm nhẹ tác động biến đổi khí hậu đến đời sống sinh hoạt, tăng cường khả năng thích ứng và sống chung với lũ lụt của người dân đô thị. Các làng nghề truyền thống, các di tích văn hoá lịch sử ở vùng lân cận cũng được bảo tồn và phát huy hiệu quả. Hội An được UNESCO Châu Á – Thái Bình Dương đánh giá là mô hình mẫu trong công tác bảo tổn, quản lý và phát huy giá trị di sản.
Âu thuyền trú bão cho tàu thuyền ở Cù Lao Chàm- Ảnh: Đỗ Huấn
Bên cạnh đó, dựa vào điều kiện tự nhiên đặc thù chính quyền thành phố còn thường xuyên tổ chức nhiều chương trình bảo vệ môi trường lồng ghép ứng phó biến đổi khí hậu mang tính ổn định lâu dài. Những dự án kè chống xói lở dọc bờ sông Thu Bồn nhờ đầu tư kịp thời, đúng trọng điểm nên đã phát huy được hiệu quả. Dự án kè cứng bờ biển Cửa Đại – An Bàng trước sự xâm thực ngày càng mạnh của biển, đang tiến hành từ nguồn kinh phí Biển Đông – Hải đảo của Trung ương đầu tư cũng được xúc tiến nhanh nhằm đảm bảo ứng phó an toàn hơn. Phong trào trồng cây xanh chắn gió, phòng hộ ở các bãi biển, triền sông, cồn bãi… được phát động sâu rộng trong các tầng lớp nhân dân, thực sự đạt kết quả khả quan. “Thành phố đã tập trung tăng cường trồng rừng. Vừa qua cũng đã tranh thủ được Chính Phủ đầu tư cho dự án phục hồi rừng dừa của Cẩm Thanh với tổng kinh phí gần 27 tỷ mà mới thực hiện năm vừa rồi khoảng 16 tỷ để trồng rừng kết hợp với phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch. Và cũng tăng cường phát động trồng cây xanh. Năm qua cán bộ công nhân viên và các doanh nghiệp của thành phố cũng đóng góp trên 1 tỷ đồng để trồng thêm được hàng ngàn cây xanh ở các tuyến đường và các khu dân cư”, ông Nguyễn Văn Sơn – Phó Chủ tịch UBND thành phố cho biết.
Trước đó, cũng từ nguồn kinh phí phòng chống thiên tai của Trung ương, thành phố đã hoàn thành tu bổ và nâng cấp 714 m đê ngăn biển ở Cẩm Thanh với kinh phí khoảng 80 tỉ đồng. Tại xã đảo Tân Hiệp, từ năm 2010 đến nay UBND thành phố đã triển khai dự án xây dựng cơ sở hạ tầng tại Tân Hiệp gồm: đường giao thông, cấp nước sinh hoạt, kè bảo vệ Bãi Làng, Bãi Hương, nâng cấp Âu thuyền Cù Lao Chàm phục vụ dân sinh và phát triển kinh tế. Tổng nguồn vốn đầu tư khoảng 93 tỷ đồng, chủ yếu từ Chương trình Biển Đông – Hải đảo. Nhà tránh bão tại xã Tân Hiệp cũng được thành phố phối hợp với Tỉnh Đoàn Quảng Nam thi công hoàn thành và đưa vào sử dụng. Công tác quản lý đất đai, sông nước được các cấp chính quyền tăng cường chặt chẽ nhằm hạn chế sự xâm lấn bừa bãi, cơi nới tuỳ tiện, làm biến dạng dòng chảy, mất cân bằng sinh thái tự nhiên.
Đầu tư thành công các dự án, thực hiện đạt hiệu quả các chương trình hành động ứng phó với biến đổi khí hậu, Hội An đã bảo vệ an toàn di sản, phục vụ đắc lực cho sự phát triển KTXH theo định hướng “sinh thái – văn hóa và du lịch”.
Đỗ Huấn