Hằng năm, đô thị cổ Hội An luôn đối diện với nguy cơ ngập úng và sạt lở do các hiện tượng thời tiết cực đoan của biến đổi khí hậu (BĐKH) gây ra. Chính vì thế, công tác bảo tồn di sản trước tác động của BĐKH đang đặt ra nhiều thách thức.
Theo kịch bản BĐKH của tỉnh Quảng Nam đến năm 2020, Hội An là địa phương bị ngập nặng nhất do nước biển dâng. Dự báo sẽ có khoảng 17,5 km2 bị ngập trong nước, chiếm 27,63% diện tích tự nhiên. Khu phố cổ cũng chịu những tác động không nhỏ của tình trạng BĐKH.
Với 1.107 di tích, nhiều tuyến đường nằm trong khu vực thấp trũng, thường xuyên bị ngập khi có lũ lụt. Trước đây, Thủ tướng Chính phủ cũng đã phê duyệt dự án và ghi vốn năm 2014 là 150 tỷ đồng cho việc gia cố bờ kè sông Hội An, nhưng đến nay dự án triển khai quá chậm.
Để bảo vệ di sản trước BĐKH, mỗi năm chính quyền và nhân dân phố cổ Hội An đầu tư hàng chục tỷ đồng để tu bổ, tôn tạo, chống xuống cấp di tích; chằng chống, gia cố, chặt tỉa cây cối, phát dọn cảnh quan để hạn chế những tác động bất lợi của các yếu tố tự nhiên,…
Nhiều năm, nước lụt dâng cao đến đường Trần Phú- Ảnh: Quốc Hải
Ông Nguyễn Chí Trung – Giám đốc Trung Tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An cho biết: “Thực ra, 10 năm trước, Hội An quan tâm đến việc cứu nguy, giữ gìn từng di tích và xây dựng các đề án, các quy chế cho công tác này. Nhưng đến hôm nay, chúng ta cần phải quy hoạch, đầu tư mang tầm chiếc lược và căn cơ, lâu dài hơn. Điều đó thể hiện trong quy hoạch tổng thể của Hội An sắp đến. Tức là phải bảo vệ Hội An ở tầm xa hơn, dài hơn, có tính lâu dài hơn. Như vậy, ngoài việc bảo vệ từng công trình di tích kiến trúc, chúng ta cần phải bảo vệ cả tầm xa của nó. Tức là phải khơi thông các dòng chảy để giảm áp lực về môi trường và nguy cơ xói lở đối với khu phố cổ; bảo vệ cả cảnh quan không gian để sự đô thị hóa không tác động vào phố cổ”.
Cũng theo ông Nguyễn Chí Trung, Hội An cần có không gian giãn, phát triển đô thị ở đâu, khu vực nào và phạm vi, khoảng cách với khu phố cổ ra sao. Trung Tâm hiện đang phối hợp với nhiều ngành, huy động nhiều nguồn không chỉ từ nguồn mục tiêu văn hóa, các chương trình mục tiêu khác của chính phủ mà kể cả ngân sách, nguồn phát triển du lịch và xã hội hóa các nguồn lực trong xã hội để phân khai cụ thể quy hoạch tổng thể.
Thực tế, di sản văn hóa thế giới đô thị cổ Hội An đang phải đối mặt với những mối đe dọa của thiên tai. Những ngôi nhà bằng gỗ hàng trăm năm tuổi nhiều lần bị nhấn chìm trong nước. Lũ lụt diễn ra với tần suất ngày một dày hơn. Biển đang tiến sâu vào đất liền với một tốc độ mà con người không thể ngờ được. Trong suốt hàng trăm năm qua, người dân Hội An đã học thích nghi với thiên tai, thế nhưng, những nỗ lực của con người khó có thể giữ cho Hội An nguyên vẹn trước sự biến đổi mạnh mẽ của tự nhiên.
Hằng trăm ngôi nhà cổ bị ngập trong nước lụt mỗi năm- Ảnh: Quốc Hải
Cách khu phố cổ Hội An chừng 5km, không ai còn nhận ra biển Cửa Đại – một trong những bãi biển đẹp nhất miền Trung hơn 10 năm về trước. Tuyến đường Âu Cơ nằm song song với biển Cửa Đại trước đây cách biển 200m thì giờ chỉ còn 40m. Nguyên nhân của sự xói lở hay lũ lụt gia tăng là do thay đổi của dòng chảy sông Vu Gia, sông Thu Bồn nhưng nguyên nhân sâu xa hơn, đó chính là biến đổi khí hậu.
Trong Hội nghị triển khai thực hiện Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu tại các tỉnh miền Trung – Tây Nguyên theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ do Bộ TN&MT phối hợp với UBND tỉnh Quảng Nam tổ chức mới đây, ông Nguyễn Văn Sơn – Phó Chủ tịch UBND thành phố nhấn mạnh: “BĐKH đang tác động hằng ngày lên đời sống của người dân Hội An, vì vậy, nhiệm vụ của chúng ta là phải lập phương án thích ứng với BĐKH, huy động mọi nguồn lực để ứng phó, hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại, đảm bảo phát triển bền vững”.
Hy vọng, những chương trình hành động để thích ứng với biến đổi khí hậu tại Hội An đã đề ra sẽ từng bước mang lại hiệu quả thiết thực, di sản văn hóa và thiên nhiên của vùng đất và con người Hội An được bảo tồn và phát huy một cách bền vững./.
Quốc Hải