Nhọc nhằn phụ nữ làm nghề biển ở Bãi Hương

Thôn đảo Bãi Hương cách trung tâm xã Tân Hiệp (TP Hội An) khoảng  6km đường bộ. Nơi đây, hàng ngày, những phụ nữ chân yếu tay mềm vẫn còn phải làm nghề biển – một nghề nặng nhọc, chủ yếu dành cho đàn ông.

4 giờ chiều, trời yên biển lặng, ở thôn Bãi Hương, những phụ nữ trung niên vội vã cùng chồng chuẩn bị ngư cụ cho chuyến biển chính trong ngày. Cũng như các hộ khác, hai vợ chồng chị Trần Thị Mai và anh Nguyễn Văn Thế khiêng chiếc thúng chai nặng trịch ra rìa mép sóng rồi lại trở vào bờ khiêng tiếp vàn lưới bỏ vào thúng. Chị Mai vóc dáng to khỏe nhưng cũng không giấu được vẻ nặng nhọc khi phải khiêng ngư cụ từ trên cạn (cách cả trăm mét) đến mặt nước biển, để bắt đầu đi thả lưới. Từ trước đến giờ, chị Mai luôn là bạn đi biển với anh Thế. Bấy lâu nay, nghề biển là sinh kế duy nhất để gia đình chị đảm bảo đời sống, lo liệu, nuôi dưỡng các con ăn học. Khi con cái trưởng thành vào đất liền làm ăn, vợ chồng chị Mai vẫn ở lại trên đảo, sớm tối có nhau, cùng tiếp tục làm nghề đánh cá biển. Tròng trành trên chiếc thúng chai, chị Mai nói:Hằng ngày đi biển với chồng thì 4 giờ dạy đi biển. Ra bủa lưới, kéo lưới rứa đó. Bảy tám giờ về, tát nước, kéo neo. Làm những công việc của đàn ông không rứa đó. Nghề ni của đàn ông, không có đàn ông làm bạn biển chừ vợ phải đi rứa đó.

Chị Trần Thị Mai đi biển với chồng- Ảnh: Lê Hiền

Tương tự như vậy, bao năm qua, chị Tạ Thị Út ở thôn Bãi Hương cũng là người bạn đi biển của chồng. Mỗi chiều, vợ chồng chị đều đi thả lưới đến 8 giờ tối mới về. 4 giờ sáng lại trở ra biển để thu lưới và gỡ cá mang về bán. Công việc nặng nhọc, ngày nào trúng thì anh chị thu nhập được vài ba trăm ngàn, ngày kém thì dăm ba chục hoặc kiếm chút thức ăn cho gia đình. Chị còn nhớ, thời gian mới bắt đầu đi biển, chị cũng rất lo sợ, vì biển cả mênh mông, mà phụ nữ thì chân yếu tay mềm, làm sao có thể mạo hiểm tròng trành trên sóng nước. Thế nhưng lâu dần thành quen, vì miếng cơm manh áo, chị phải cùng chồng chia sẻ cuộc sống, bởi ngoài nghề biển, gia đình chị không còn sinh kế nào khác. Có nhiều buổi tối, thả lưới về trễ, chị không kịp coi ngó, nhắc nhở con cái làm bài. Buổi sáng, sau khi hoàn thành việc đi biển, về đến nhà, chị Út lại bắt đầu công việc nội trợ. Dáng người nhỏ bé, gầy yếu là vậy nhưng chị Út luôn đảm đang mọi việc, từ chăm sóc con cái đến nấu nướng ăn, giặt giũ, lau chùi nhà cửa vv. Chị chia sẻ: Nội trợ cũng mình mà nghề biển cũng mình. Nghề biển rất là nặng nhọc. Mình đàn bà mình đi biển thấy rất là nặng nề. Nghề ni mỗi khi sóng nhắp là con người mình giống như bị nhồi vậy đó. Đi sóng đi gió, giống như hồn treo cột buồm. Khi đi rồi, nghĩ lại lỡ như mình có sảy ra chuyện chi thì con mình chẳng có ai nuôi hết trơn. Nhưng biết làm sao được. Chừ chỉ chị em chúng tôi biết làm chi trên bờ để thoát cái nghề biển, mà nghề biển này sức tôi thì yếu, bì với đàn ông sao được”.

Phụ nữ Tân Hiệp bán hải sản- Ảnh: Lê Hiền

Hiện nay, ở thôn Bãi Hương có 98 hộ với 370 nhân khẩu, trong đó hầu hết là các cặp vợ chồng trung niên. Lao động trẻ gần như đều vào đất liền làm ăn sinh sống, không còn gắn bó với nghề biển. Trong thôn chỉ còn các cặp vợ chồng là bạn biển của nhau. Dù họ chỉ đi đánh bắt bằng phương tiện nhỏ như thúng, ghe ở quanh đảo nhưng do đặc thù của nghề nên chị em phụ nữ Bãi Hương vẫn phải cùng chồng đi biển. Gần đây, du lịch phát triển, lượng khách đến đây cũng tăng dần nhưng nhiều chị em chưa mạnh dạn rời biển lên bờ để làm dịch vụ. Một số chị cho biết, lâu nay các chị vốn quen thuộc với nghề biển, lúc rãnh rỗi thì khâu vá lưới, thu vén công việc gia đình nên chưa dành nhiều thời gian để học kỹ năng phục vụ du lịch, chưa có nhiều kinh nghiệm, kiến thức và đặc biệt là ngoại ngữ để giao tiếp với du khách, có chăng thì cũng bập bõm được một số từ phổ biến, chủ yếu giao tiếp với khách Trung Quốc. Thêm vào đó, hầu hết các chuyến tham quan ra Bãi Hương đều được tổ chức “tốc hành”, trở về đất liền hoặc trung tâm xã Tân Hiệp ngay trong ngày nên các hoạt động dịch vụ tại đây chủ yếu chỉ diễn ra trong khoảng thời gian ngắn. Mức độ lưu trú, tiêu thụ, mua sắm tại thôn của du khách chưa nhiều. Trong khi, ngoài du lịch dịch vụ và nghề biển, các ngành nghề khác như nông nghiệp, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp ở Bãi Hương chưa thể mở rộng, phát triển. Đây cũng là nguyên nhân khiến các chị dù có muốn chuyển đổi sang một nghề nhẹ nhàng, ít cực nhọc và nguy hiểm hơn vẫn khó thành hiện thực nên vẫn phải theo chồng đi biển.

Những năm gần đây, UBND xã Tân Hiệp và Ban Quản lý Khu Bảo tồn biển Cù Lao Chàm đã và đang có nhiều biện pháp khuyến khích cộng đồng cư dân địa phương, trong đó có các lao động nữ từng bước đa dạng sinh kế, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống. Xã đã hình thành một đội xe thồ tự quản, có rất nhiều phụ nữ tham gia, nhận chở khách tham quan trên đảo. Bà Nguyễn Thị Ngân Châu, Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ xã Tân Hiệp cho hay: Hội đã định hướng cho các chi hội đẩy mạnh các phong trào thi đua, trong đó ưu tiên phong trào phụ nữ phát triển kinh tế, xóa nghèo bền vững. Từ tiềm năng lợi thế của địa phương, các chi hội vận động chị em dần chuyển hướng, tranh thủ vào mùa du lịch chủ động tìm kiếm việc làm phù hợp, từ buôn bán kinh doanh hải sản, làm bún, làm bánh, hái rau rừng, lá lao đến làm việc tại các cơ sở lưu trú, kinh doanh. Qua các công việc này, các chị dần trang bị kiến thức, kinh nghiệm để phát triển kinh tế du lịch dịch vụ, dần dần giảm bớt lao động nữ làm nghề biển, nhất là ở thôn Bãi Hương, từ đó vừa phát triển kinh tế gia đình, vừa đáp ứng xu hướng phát triển chung của địa phương.

Lê Hiền