Hội An đang đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức về sở hữu trí tuệ để người dân chủ động, tích cực sử dụng nhãn hiệu tập thể đảm bảo đúng quy chế, đính dán nhãn cho các sản phẩm để nâng cao giá trị sản phẩm của địa phương.
Bước đầu
Sau gần 2 năm đăng ký, năm 2013, sản phẩm tre dừa Cẩm Thanh – TP. Hội An đã được Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu tập thể do Hội Nông dân xã Cẩm Thanh đại diện. 33 hộ sản xuất đã cùng nhau thảo luận và cam kết tuân thủ đúng “Quy chế sử dụng nhãn hiệu tre dừa Cẩm Thanh – Hội An”.
Không chỉ đối với tranh tre dừa nước Cẩm Thanh, từ năm 2006 đến nay, thành phố đã đăng ký nhãn hiệu hàng hóa tập thể cho các sản phẩm đặc trưng của địa phương như rau Trà Quế, mộc Kim Bồng, gốm Thanh Hà, đèn lồng Hội An, khai thác yến Thanh Châu. Hội An cũng đã phối hợp với các cơ quan chức năng tăng cường công tác sở hữu trí tuệ, kiểm tra việc chấp hành công tác tiêu chuẩn – đo lường – chất lượng sản phẩm trên địa bàn thành phố. Để hiệu quả hơn, từ năm 2015, thành phố đã thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành về tiêu chuẩn – đo lường – chất lượng để chủ động triển khai công tác kiểm tra tiêu chuẩn – đo lường – chất lượng sản phẩm trên địa bàn thành phố theo phân cấp của tỉnh.
Kỹ sư Võ Quảng Lâm – Cán bộ Phòng Kinh tế Hội An cho rằng, khi đã được công nhận bản quyền sở hữu trí tuệ thì việc quan trọng nhất là quản lý và phát triển nó như thế nào cho hiệu quả. “Chúng ta đã xác lập được quyền sở hữu công nghiệp rồi nhưng quan trọng nhất là phải quản lý và phát huy được cái nhãn hiệu tập thể đó. Hiện, một trong những khó khăn nhất của các làng nghề tại Hội An là việc đa dạng hóa mẫu mã sản phẩm” – Kỹ sư Võ Quảng Lâm nói.
Đa dạng mẫu mã sản phẩm làng nghề đang là yêu cầu cấp thiết- Ảnh: Quốc Hải
Thực tế ở các các làng nghề truyền thống tại Hội An cho thấy, việc quản lý và phát huy nhãn hiệu tập thể mới chỉ ở bước đầu. Đơn cử như đối với nhãn hiệu tập thể đèn lồng Hội An, sau một thời gian xây dựng và đăng ký, Chi Cục Tiêu chuẩn – Đo lường chất lượng Quảng Nam đã công bố tiêu chuẩn chất lượng với 9 kiểu dáng, quy định chất liệu cấu tạo, yêu về cầu kỹ thuật, vật liệu và phải đính kèm một nhãn hiệu với tên hàng hoá, tiêu chuẩn công bố, nơi sản xuất, địa chỉ nhà sản xuất và thời hạn sử dụng.vv…
Trong khi đó, tại làng mộc Kim Bồng hay gốm Thanh Hà, công tác quản lý và phát triển nhãn hiệu tập thể còn rất hạn chế, chưa khai thác được giá trị thực sự của nhãn hiệu tập thể đối với việc phát triển thương hiệu và nâng tầm sản phẩm và mới chỉ dừng lại ở việc sử dụngnhãn hiệu cho mục đích bảo hộ là chủ yếu.Sản phẩm chưa có sự bứt phá về mẫu mã, chủng loại, kiểu dáng, chưa thể vươn ra thị trường xa hơn do thiếu năng lực cạnh tranh.
Kỹ sư Võ Quảng Lâm cho biết thêm: “Ngoài đầu tư ứng dụng công nghệ thì việc quảng bá sản phẩm thông qua việc sử dụng nhãn hiệu như thế nào. Thứ hai, các làng nghề phải quản lý cho được chất lượng sản phẩm thì nhãn hiệu mới được bảo vệ và quảng bá thêm lên. Trong bối cảnh của Hội An, các sản phẩm phải có chất lượng cao hơn vì phải có tính văn hóa của Hội An trong mỗi sản phẩm.”
Dấu ấn Hội An trong sản phẩm
Trong khi thị trường chưa được mở rộng thì nhãn hiệu sản phẩm đặc trưng của Hội An đã bị “ăn theo” trên cả nước. Nghệ nhân đèn lồng Huỳnh Văn Ba cho biết: “Ở thành phố Hồ Chí Minh, Đà Lạt cũng có đèn lồng mang thương hiệu Hội An, nhưng chất lượng thì rất khó xác định. Một khi chất lượng kém, chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến thương hiệu đèn lồng Hội An”.
Không chỉ đèn lồng, sản phẩm tranh tre, dừa nước của làng Cẩm Thanh cũng đang được bán với tranh tre, dừa nước và đôi tay chế tác của những người chưa bao giờ biết tới rừng dừa Bẩy mẫu – Hội An. Ông Lê Văn Nhì, người làng Cẩm Thanh bức xúc: “Tranh tre, dừa nước thì nhiều nơi có, nhưng người ta cung cấp cho các khu du lịch với tên tuổi của Cẩm Thanh – Hội An thì ngày một, ngày hai mình cũng chết. Thấy họ làm đó mà biết làm răng chừ?”.
Cái tên “Mộc Kim Bồng” đang bị sử dụng khắp nơi- Ảnh: Quốc Hải
Còn nghệ nhân Huỳnh Sướng ở làng Mộc Kim Bồng thì tâm sự: “Cái tên Mộc Kim Bồng bị sử dụng khắp nơi. Mặc dù thương hiệu Mộc Kim Bồng – Hội An đã được Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam bảo hộ nhãn hiệu độc quyền tập thể nhưng tình trạng này thực sự phức tạp”.
Hội An còn nhiều sản phẩm đặc trưng đã được bảo hộ độc quyền sản phẩm nhưng chắc chắn trong thời gian tới, tình trạng “ đánh cắp” thương hiệu sẽ còn diễn ra, đó là chưa kể những sản phẩm văn hóa du lịch chưa được đăng ký sở hữu độc quyền, kinh nghiệm chế biến cũng chỉ tồn tại trong dân gian.
Trong khi đó, sau khi đã đăng ký bảo hộ, cái lợi là rất lớn nhưng số lượng nhãn hiệu hàng hóa tại Hội An được đăng ký còn chưa nhiều, chủ yếu vẫn là nhãn hiệu hàng hóa tập thể, còn nhãn hiệu cá biệt thì hầu như chưa có. Một số cơ sở sản xuất chưa thấy lợi ích thiết thực từ việc đăng ký và sử dụng nhãn hiệu tập thể; việc sử dụng nhãn hiệu tập thể in, đính, dán trên các sản phẩm cũng chưa được các thành viên sử dụng nhãn hiệu khai thác hiệu quả.
Hiện Phòng Kinh tế Hội An hiện đang tiếp tục vận động các doanh nghiệp, làng nghề đăng ký công nhận bản quyền sở hữu trí tuệ cho sản phẩm của mình; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức về sở hữu trí tuệ để người dân chủ động, tích cực sử dụng nhãn hiệu tập thể đảm bảo đúng quy chế, đính dán nhãn cho các sản phẩm để nâng cao giá trị sản phẩm của địa phương. Thành phố cũng đã đề nghị Sở KH&CN cùng các đơn vị trực thuộc Sở quan tâm hướng dẫn, hỗ trợ phát triển sản phẩm, phát triển nhãn hiệu tập thể cho các sản phẩm đặc trưng tại Hội An.
Ông Nguyễn Thế Hùng – Phó Chủ tịch UBND TP. Hội An khẳng định: “Để gìn giữ và phát triển các làng nghề này thì việc đầu tiên phải xây dựng và củng cố thương hiệu. Trước hết phải chú trọng về chất lượng, mẫu mã và tính cạnh tranh của sản phẩm. Phải biến cho được một số sản phẩm làng nghề thành sản phẩm hàng hóa, tức là hàng lưu niệm. Có như thế mới có dấu ấn riêng của Hội An, nhãn hiệu tập thể mới được phát huy”.
Quốc Hải