Trên cơ sở tăng cường công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị hiệu quả giá trị Di sản văn hóa thế giới Đô thị cổ Hội An, năm 2017 thành phố sẽ xúc tiến xây dựng đề án trình cấp có thẩm quyền công nhận Hội An là Đô thị du lịch quốc gia. Điều đó một lần nữa xác định khu phố cổ (gồm phường Minh An và một phần các phường Cẩm Phô, Sơn Phong và vùng lân cận) là trung tâm du lịch của thành phố. Đó chính là điểm đến, là nơi tạo sức hút đầu tiên nhưng đồng thời cũng là điểm tạo ra sức lan tỏa cho sự phát triển các khu vực làng quê, biển đảo và cho cả thành phố.
Chỉ tính trên địa bàn phường Minh An đã có gần 860 di tích kiến trúc được xếp hạng, trong đó có hơn 160 di tích thuộc quản lý của Nhà nước, 35 di tích tập thể và hơn 660 di tích sở hữu tư nhân. Đến hôm nay hầu hết các di tích đều được bảo vệ và giữ gìn gần như nguyên trạng đã phản ánh công trạng lớn lao cùng những đóng góp quí giá của những chủ nhân di sản cùng sự hỗ trợ tích cực của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.. Nhiều năm qua người dân Minh An đã đóng góp hàng trăm tỷ đồng để cùng với Nhà nước tu bổ, sửa chữa hơn 1500 lượt di tích nhà ở, đền chùa, hội quán. Những chủ nhân di tích còn tự chằng chống, di dời để vượt qua thử thách khắc nghiệt trong những mùa bão lũ. Họ cũng đã phải tự đấu tranh với chính mình trước những tiện lợi của nhu cầu cuộc sống hiện đại để giữ gìn nét đẹp của từng mái nhà, góc phố; phải đồng cam gánh vác để tạo ra và nâng lên những giá trị đặc sắc độc đáo của các ngõ hẻm, con đường trong lòng di sản.
Nếp sống, cách sống, nếp ứng xử là khâu quan trọng để nâng tầm khu đô thị du lịch Hội An- Ảnh: Đỗ Huấn
Việc bày bán kinh doanh, việc lưu thông đi lại, việc thắp sáng đèn lồng, việc ăn vận, đồng hành diễn xướng cùng cả cộng đồng những dịp hội hè, lễ tết… là những hoạt động riêng có mà chỉ có người dân nơi đây chứ không nơi nào khác có thể làm được. Các hoạt động, việc làm thiết thực ấy đã góp phần tạo nên nhiều sản phẩm văn hoá du lịch đặc trưng, đáp ứng nhu cầu thưởng lãm của đông đảo du khách gần xa và làm nên thương hiệu du lịch văn hoá Hội An – Quảng Nam. Những sản phẩm du lịch đặc trưng của Hội An như “Phố dành cho người đi bộ”, “Đêm phố cổ” hay các chương trình, sự kiện văn hóa nghệ thuật, các lễ hội, lễ lệ truyền thống… diễn ra thường xuyên đã được người dân hưởng ứng tích cực, tham gia hiệu quả. Những chợ ẩm thực đặc sản Hội An – Quảng Nam trên phố, “chợ đêm Nguyễn Hoàng” thực sự thu hút, níu kéo chân khách quay trở lại. Đặc biệt tập quán, lối sống, nếp ứng xử của người dân đã rút ngắn khoảng cách, xóa nhòa ranh giới ngôn ngữ của hàng triệu người ở muôn phương khi đến với phố cổ, với Hội An…
Tuy vậy, thời gian gần đây trật tự kinh doanh buôn bán, mỹ quan đô thị có lúc có nơi bị buông lơi gây phiền hà cho du khách, sự phát triển các dịch vụ có dấu hiệu quá tải dẫn đến lấn át những công năng truyền thống của khu phố cổ và từng di tích cấu thành nên khu di sản. Tình trạng buôn bán chụp giựt, giá cả chặt chém, lấn chiếm vỉa hè làm nơi kinh doanh, xả rác ra đường phố, tụ điểm công cộng diễn ra khá thường xuyên và phổ biến đã làm ảnh hưởng đến vẻ đẹp thân tình, hiếu khách của người dân phố cổ, làm sa sút uy tín thương hiệu du lịch Hội An. Ông Bùi Văn Dũng – Bí thư Đảng ủy phường Minh An cho biết: “Để làm cho Minh An sạch đẹp hơn nữa thì còn rất nhiều việc phải làm. Bước sang năm 2017, thành phố đã chỉ đạo rất đồng bộ và quyết liệt. Đảng bộ và chính quyền phường Minh An cũng đã có những kế hoạch cụ thể để xây dựng Minh An đẹp hơn. Trong đó chúng tôi sẽ vận động 80 hộ dân ở các tuyến đường chính của phường Minh An thay mái che phía trước hiên nhà bằng các loại giàn hoa hoặc cây xanh, tiếp tục lập lại trật tự đô thị trên địa bàn mà trọng tâm là kinh doanh vỉa hè, hàng rong và quản lý hiệu quả ghe thuyền trên sông Hoài”
Khách nước ngoài chụp hình trên đường phố cổ- Ảnh: Đỗ Huấn
Không chỉ dừng lại là là trung tâm du lịch của tỉnh và khu vực trên con đường Di sản miền Trung, TP.Hội An còn được các chuyên gia và nhà quản lý giới thiệu và đề xuất đưa vào chiến lược du lịch đô thị của Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Đây là một trong 4 dòng sản phẩm chính của Việt Nam tầm nhìn đến năm 2030 cần tập trung đầu tư, bên cạnh dòng sản phẩm du lịch biển đảo, du lịch văn hóa và du lịch sinh thái. Theo đó, trong thời gian tới dòng sản phẩm du lịch đô thị sẽ chú trọng khai thác các yếu tố văn hóa gắn với lối sống thành phố. Với Hội An, đó là lối sống đô thị cổ. “Với nòng cốt là khu phố cổ Hội An, rồi các hoạt động biểu diễn văn hóa nghệ thuật, các làng nghề truyền thống nên chúng tôi sẽ khai thác và phát triển mạnh hơn nữa du lịch văn hóa”. ông Trần Ánh – Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND thành phố xác định. Việc thực hiện nếp sống văn hoá của đông đảo các tầng lớp nhân dân, không kể dân tộc, tôn giáo, thành phần, độ tuổi cần được chú trọng tăng cường thường xuyên; sự hoà nhập, tiếp thu và thích nghi về lối sống, phong tục của những người dân từ nơi khác đến sinh sống, kinh doanh tại phố cổ phải chuyển biến theo hướng tích cực, góp phần tạo môi trường văn minh thân thiện với du khách…
Là “bảo tàng sống”, di sản phố cổ không chỉ có diện mạo mà còn có “hồn cốt” riêng làm nên “vẻ đẹp không trùng lắp” với bất cứ di sản nào trong và ngoài nước. Cùng với “bảo tàng sống” trong lòng phố, trong từng ngôi nhà cổ… mà ở đó người dân và du khách thập phương có thể tìm gặp tiếng nói của “ngày xưa vọng lại” hay sự đồng điệu, giao hoà trong nếp sống thị dân của một “đô thị thương cảng truyền thống Châu Á” thời mở cửa hội nhập mới, người dân Hội An cũng cần sáng tạo thêm những giá trị văn hoá mới, phong phú. Thực hiện sắp xếp hàng rong trong khu phố cổ, kiên quyết xử lý tình trạng chèo kéo, cò mồi bu bám du khách, niêm yết và bán theo giá niêm yết, xây dựng “Điểm kinh doanh đạt chuẩn văn minh”… làm “vui lòng khách đến, vừa lòng khách đi”, từng bước triển khai mở rộng không gian “Phố dành cho người đi bộ và xe không động cơ”… là những tín hiệu vui đầu xuân Dinh Dậu này.
Bảo tồn và phát huy có hiệu quả di sản văn hóa khu phố cổ, khu đô thị thương cảng xưa, trong đó nếp sống, cách sống, nếp ứng xử của con người là khâu quan trọng nhất để Hội An trở thành khu đô thị du lịch của quốc gia và sự phát triển bền vững của du lịch Hội An.
Đỗ Huấn